اثرات نور محیط بر انسان

نور محیط و سبک زندگی ما

احتمالا اکنون که در حال مطالعه این مقاله هستید در گوشه‌­ای دنج و آرام از منزل و در حال صرف عصرانه هستید و با موبایل یا کامپیوترتان در حال گشت زنی در فضای وب و دنیای مجازی می‌­باشید. شما همین الان درگیر نور مستقیمی هستید که از موبایل یا کامپیوترتان ساطع می‌­شود و چراغ‌­های اتاق نیز به احتمال زیاد روشن هستند. در زندگی­‌های مدرن امروزی اکثر افراد ساعات زیادی را در اتاق­‌هایی با نور مصنوعی و در حالت خوشبینانه با ترکیبی از نور طبیعی و مصنوعی سپری می­‌کنند. با وجود اینکه نور مصنوعی قدرت انتخاب بالایی به بشر داده است چه به لحاظ رنگ نور،یا شدت نور و یا حتی زاویه تابش نور ولی باعث ایجاد سردرگمی­‌هایی در روال طبیعی کارکرد بدن ما نیز شده است. بدن انسان به گونه­‌ای تکامل یافته است که فعالیت اعضای خود را با توجه به محرک‌­های نور خورشید در طول شبانه روز تنظیم می­‌کند. به این عکس‌­العمل بدن نسبت به نور طبیعی، چرخه شبانه­‌روزی یا اصطلاحا (ساعت طبیعی بدن) گفته می­‌شود. این چرخه زیستی 24 ساعته روند طبیعی کارکرد بدن تمام موجودات زنده را تنظیم می­‌کند که عمدتاً تحت تأثیر دریافت نور است، اما دما و سایر عوامل نیز در این فرآیند نقش دارند.

بیایید مقداری در این موضوع دقیق‌­تر شویم. از بین تمام حواس پنج گانه، بینایی بیشترین اطلاعات را در مورد محیط اطرافمان به ما می­‌دهد، و این یکی از دلایلی است که نور محیط تاثیر زیادی بر عملکرد و خلق و خوی روزمره ما دارد. نور کافی، دید و ایمنی محیط اطرافمان را بهبود می­‌بخشد، به خصوص پس از غروب خورشید، زمانی که نور طبیعی به اندازه کافی وجود ندارد و بینایی ما دچار افت کارایی شده است.

نور محیط همچنین می­‌تواند خستگی ما را کاهش دهد، بر بهبود بهره‌­وری شغلی ما تأثیر بگذارد و علاوه بر همه این­ها بر نوع رفتار، شادابی و عمکرد ما تأثیر مثبت بگذارد چه بسا اینکه عدم یا حتی کمبود نور محیط می‌­تواند بر سلامت و رفتار و منش ما تأثیر معکوس و منفی داشته باشد. ساعت طبیعی بدن ما در بخشی از مغزمان به نام هیپوتالاموس قرار دارد که با گیرنده‌­های نوری واقع در سراسر بدن (مانند شبکیه) مرتبط است. این گیرنده‌­ها مسئول همگام­‌سازی ساعت طبیعی بدن ما با نوری هستند که در طول روز در معرض آن هستیم. درک صحیح و طبیعی چرخه شبانه­‌روزی برای بدن بسیار ضروری است زیرا بر تمام فعالیت­‌ها و حالت­‌های بدن انسان نظیر خواب، خلق و خو، بیداری، هضم غذا، کنترل دمای بدن و حتی تجدید سلول تأثیر می­‌گذارد. تحقیقات نشان می­‌دهد که مقدار کافی و نه زیاد نور محیط باعث بهبود رفتار و سطح انرژی می‌­شود، در حالی که نور محیط ضعیف باعث ایجاد افسردگی و سایر کمبودها در بدن می‌شود. میزان و نوع نور محیط مستقیماً بر تمرکز، اشتها و بسیاری از جنبه‌­های دیگر زندگی نیز تأثیر می‌­گذارد.

و اما سوالی که مطمئنا ذهن شما را درگیر کرده است، این که چگونه در زندگی­‌های مدرن امروزی که ساعات زیادی را در محیط‌­هایی با نور مصنوعی قرار داریم و یا مدام مشغول چک کردن گوشی خود هستیم، ریتم شبانه‌روزی سالمی داشته باشیم؟ و یا اینکه معماران ساختمانی چگونه باید نورپردازی محیط زندگی را منطبق بر رعایت ساعت طبیعی بدن برای داشتن زندگی سالم­‌تر انجام دهند؟ محققان توصیه می­‌کنند که چرخه نور طبیعی روز را با نورهای مصنوعی تقلید کنیم. بدین معنی که نورهای با شدت بیشتر برای صبح و در طول روز استفاده شود و نورهای با شدت کم­تر برای شب توصیه می‌­شوند. در صورتی که روال توصیه شده رعایت نشود، منجر به اختلال در ساعت طبیعی بدن و ایجاد ریتم شبانه روزی گیج کننده می‌شود، برنامه خواب ما را تغییر می­‌دهد و منجر به کاهش سطح انرژی بدن در طول روز می­‌شود. مطالعه‌ای در دانشگاه تورنتو اهمیت قدرت نور محیط را نمایان کرد و نشان داد که نورهای (سرد) واکنش عاطفی اولیه ما را به یک محرک خارجی تشدید می‌کنند و اثرات آن می‌تواند هم مثبت و هم منفی باشد.

چگونگی تاثیر نور محیط بر انسان و اهمیت برنامه ریزی برای روشنایی خانه­‌هایمان

به گفته دانشمندان، میزان نور در طول روز یکی از عوامل موثر بر تندرستی انسان است. نور باعث تولید هورمون‌های سروتونین و ملاتونین می‌شود. سروتونین به هورمون شادی معروف است و ملاتونین خواب و بیداری ما را تنظیم می­‌کند.

دمای رنگ نور محیط که با واحد کلوین (K) سنجیده می­‌شود بر بدن انسان تأثیر زیادی می­‌گذارد.

می‌توانید توضیحات تکمیلی در خصوص دمای رنگ نور و شاخص نمود رنگ را در مقاله ( CRI و CCT به زبانی ساده ) بخوانید.

هر چه دمای رنگ نور محیط بالاتر باشد، شدت نور بیشتر و اصطلاحا نور سردتر خواهد بود و هر چه دمای رنگ نور محیط پایین‌­تر باشد شدت نور کمتر و اصطلاحا نور گرم‌­تر خواهد بود (در اینجا منظور از “گرم” و “سرد” دمای سطح منبع نور نیست بلکه قراردادی است برای نشان دادن رنگ نور). به طور مثال لامپ­‌هایی با نور مهتابی معمولا دمای رنگی معادل 6500 کلوین دارند که نور سرد به حساب می­‌آید، در صورتی که لامپ­‌هایی با نور آفتابی معمولا دمای رنگی معادل 3000 کلوین دارند که نور گرم به حساب می­‌آید. نورهای گرم باعث ایجاد احساس خوشایند و آرامش بیشتری می‌­شوند، در حالی که نورهای سردتر تحرکات عصبی و روانی را تشدید می­‌کنند. نورهای سرد باعث می­‌شوند احساس هوشیاری و تمرکز بیشتری داشته باشیم و می­‌توانند سطح بهره‌­وری را به خصوص در محیط­‌های کاری افزایش دهند. همچنین به عقیده محققین نور آبی که به نوعی سردترین رنگ نور را دارد سطح هورمون ملاتونین مربوط به خواب را کاهش داده و باعث ایجاد احساس بیداری و هوشیاری بیشتر و خواب آلودگی کمتر می‌­شود. به طور کلی صفحات نمایش دیجیتالی اعم از مانیتور کامپیوترها و صفحه نمایش موبایل و تبلت نور آبی زیادی از خود ساطع می­‌کنند، به طوری که استفاده از آن­ها در ساعات پایانی روز و نزدیک به استراحت و خواب می­‌تواند خواب ما را بسیار کمتر کند. استفاده هوشمندانه از نورهای سرد می­‌تواند برای فضاهایی که ذهن نیاز به کار با حداکثر بهره‌­وری و تمرکز را دارد، ایده­‌آل باشد، مانند اتاق جلسات، آشپزخانه، محیط­‌های صنعتی، کارخانه‌­ها و تمام محیط­‌هایی که در آن­ها از دستگاه‌­های پرخطر استفاده می‌­شود. کارشناسان بر این باورند که استفاده از نور خورشید در طول روز و اجتناب از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور سرد یا آبی در هنگام خواب می‌­تواند کیفیت خواب را بهبود بخشد و بر عملکرد و بازده افراد تأثیر مثبت بگذارد. هرچند کنترل کامل نور محیط و فضاهایی که در آن­ها زندگی خواهیم کرد تقریبا غیرممکن است، اما آگاهی از تأثیرات نور محیط بر بدن می‌تواند به ما در انتخاب درست آن کمک شایانی کند تا علاوه بر ایجاد فضایی آرام و ایمن و با ترک عادات غلط کیفیت زندگی خود را بهبود بخشیم.

رنگ نورهای گرم متمایل به زرد هستند و با غروب و سحرگاه مطابقت دارند و درست این­ها زمان­‌هایی هستند که بدن به طور کلی آرام‌­تر است. انسان­‌ها در گذشته و قبل از اینکه غرق در تکنولوژی و فعالیت­‌های مضر و نیازهای کاذب شوند در طول ساعات شب و در صورت نیاز فقط در معرض نورهایی با شدت پایین نظیر نور ماه و آتش بودند. نور ضعیف، غیرمستقیم و گرم محیط‌ را آرام‌­تر کرده و به افراد آرامش بیشتری می‌دهد و می­تواند بهترین انتخاب برای محیط یک رستوران، محل استراحت یا اتاق خواب باشد.

توجه به این نکته الزامی می­‌باشد که کاهش میزان نور محیط باعث نوساناتی در سطح کورتیزول (هورمون استرس) می‌­شود که باعث می‌­شود احساس خواب آلودگی کنیم. این‌ها تنها جنبه‌­های زندگی ما نیستند که تحت تأثیر نور قرار می­‌گیرند. نور محیط متابولیسم بدن انسان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و میزان مناسب و موثر آن به ما کمک می­‌کند وزن سالمی نیز داشته باشیم. همچنین پایداری عملکرد و سلامت شبکه عصبی چشمان ما را تضمین می‌کند.

به یاد داشته باشید که …

منابع نوری اتاق فرزندتان را با توجه به نیازهای او تنظیم کنید. مطالعه پشت میز به منبع نور اضافی نیاز دارد که به جلوگیری از خستگی چشم و سردرد کمک کرده و یادگیری را موثرتر می‌­کند. شما می‌بایست منابع نوری محیط را به گونه‌ای انتخاب کنید که بتوانید رنگ نور را از نور سرد که در حین مطالعه استفاده می‌­شود تا نور گرم که در هنگام استراحت مفید است تغییر دهید.

همانطور که در مقاله ( خانه هوشند چیست ) اشاره شده، یکی از فاکتورهای مهم و رایج که توسط خانه هوشمند کنترل می‌­شود، نحوه نورپردازی محیط می­‌باشد.

سیستم‌­های کنترل روشنایی مانند سنسورهای حرکتی، تایمرها و سیستم‌­های مدیریت هوشمند همگی ابزارهایی هستند که در امر تنظیم نور مناسب هر محیط در هر لحظه به کار می‌آیند.

انتخاب و مدیریت صحیح نور محیط باعث می‌­شود احساس بهتری داشته باشیم. فراموش نکنیم هنگام انتخاب نور، رنگ نور باید مهم­ترین پارامتر باشد. خوشبختانه با تکنولوژی تجهیزات روشنایی ال ای دی می­‌توان پویایی نور روز را تا حد بسیار قابل قبولی بازسازی کرد.

رایج‌ترین رنگ نورهای بازسازی شده با تکنولوژی تجهیزات روشنایی ال ای دی:

1. سفید سرد (CW-5000-4000 کلوین)، باعث تقویت و تمرکز می‌­شود.
2. سفید خنثی (NW-3500-4000 کلوین)، رنگ متوسط، مطابق با رنگ نور طبیعی در بعد از ظهر. این اثر خنثی بر روی انسان دارد.
3. سفید گرم (WW-2700-3300 کلوین)، رنگی است که در طلوع و غروب خورشید مشاهده می‌­شود و به ما آرامش می دهد و استراحت را دلپذیرتر می‌کند.

انتخاب رنگ نور  مناسب برای محیط­‌های مختلف

• اتاق خواب – رنگ گرم (کیفیت خواب شما را بهبود می­‌بخشد و استراحت شما را موثر می­‌کند).
• راهرو – رنگ گرم (فضا را زیباتر نشان می‌­دهد).
• فضای اداری – رنگ سرد (به شما کمک می­‌کند تمرکز کنید).
• فضای صنعتی و کارگاهی – رنگ سرد (تمرکز شما را بالا می‌برد و خطرات ناشی از محیط کار را کاهش می‌دهد).
• اتاق­‌هایی با تردد زیاد: آشپزخانه، حمام، اتاق نشیمن، کارگاه – رنگ خنثی (رنگ های اشیاء را به واقعی­‌ترین شکل ارائه می­‌دهد)
• اتاق کودک – رنگ نور باید به سن کودک بستگی داشته باشد. رنگ بهینه برای یک دانش آموز – به خصوص پشت میز – سرد خواهد بود و رنگ گرم به خواب کودک شما در شب کمک می­‌کند.

تجهیزات روشنایی ال ای دی تنوع بسیار گسترده‌ای دارند و به شما قدرت انتخاب بسیار بالایی می‌دهند.

از انواع چراغ ال ای دی روکار و چراغ ال ای دی توکار و انواع لامپ‌های ال ای دی که مناسب فضاهای مسکونی، تجاری و اداری می باشند گرفته تا انواع چراغ‌های ال ای دی کارگاهی و سوله‌ای و انواع پروژکتورها که مناسب فضاهای صنعتی، کارگاهی و فضای باز هستند همگی در مرجع تخصصی برق ایران، الکترولوتوس به صورت تخصصی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند.